پنبه از الیاف محبوب دنیاست
پارچه پنبه‌ای از پارچههای محبوب و پرکاربرد در دنیاست و مثل هر پارچه دیگری خواص و ویژگی‌های خاص خودش را دارد. باتوجه به اینکه بیشتر تولیدات سیاوود از پارچههای ۱۰۰ درصد پنبه تهیه شده است، لازم دانستیم که در این مطلب در مورد الیاف پنبه ، تاریخچه پنبه، ویژگی‌های پنبه و نگهداری از لباسهای پنبه‌ای بنویسیم.
پنبه در تاریخ
پنبه یکی از پرمصرف‌ترین الیاف طبیعی در صنعت نساجی و پوشاک است و درصد زیادی از لباس‌ها از الیاف پنبه، به صورت خالص و یا ترکیبی از پنبه تهیه شده است. الیاف پنبه از بوته‌های پنبه تهیه می‌شود. رشد و کشت پنبه در تاریخ به هزاران سال پیش به هند، عراق و ایران برمی‌گردد. در چین معمولاً از الیاف ابریشمی استفاده میشد و بیشتر لباسهای این خطه از ابریشم بود، در حالی که در آسیایی غربی پنبه محبوبیت زیادی داشت. اما در اروپا تصور میشد که پنبه الیافی است که بر روی گیاهی مرموز در هند رشد میکند و تا دوران قرون وسطی بوته و دانه پنبه به اروپا هم نرسیده بود. با گسترش اسلام در اروپا، پنبه هم به اروپا راه یافت و کشورهای اروپایی هم به سرعت به تولیدکننده و صادرکننده پنبه تبدیل شدند؛ همراه با مصر و هند.
بوته پنبه
انواع پنبه‌های معروف دنیا
پنبه پیما
بهترین و لطیف‌ترین پنبه دنیا پنبه پیما است که از الیاف بلند ساخته شده است. این پنبه به صورت بومی در امریکای جنوبی (کالیفرنیا، تگزاس، نیومکزیکو) رشد و برداشت می‌شود. به دلیل لطافت این نوع پنبه، بیشتر در تولید لباس خواب و کالای خواب استفاده می‌شود. پنبه پیما در برابر چروک شدن و پاره شدن مقاوم است. این پنبه کمتر از ۱٪ از پنبه دنیا را تشکیل میدهد.
پنبه مصری
پنبه مصری شباهت زیادی به پنبه پیما دارد، حتی رفتار پارچه‌هایی که با پنبه مصری درست می‌شوند هم شبیه به پنبه پیماست، فقط پنبه مصری در مناطق دره رود نیل در مصر رشد میکند. درواقع پنبه مصری معروف‌ترین پنبه دنیاست.
پنبه آپلند
پنبه آپلند الیاف کوتاهی دارد و ۹۰٪ پنبه دنیا را تشکیل میدهد.
پنبه ارگانیک
پنبه ارگانیگ هر نوع پنبه‌ای است که بدون دستکاری ژنتیکی و مواد شیمیایی و آفت کش‌ها کشت و برداشت می‌شوند.
مرسریزه کردن پنبه
یکی از کارهای که روی پنبه انجام می‌شود، مرسریزه کردن پنبه است. مرسیریزه یک فرآیند شیمیایی است که در طی آن الیاف پنبه با تغییرشکل ساختاری نرم و اعلا می‌شود. پنبه مرسریزه زیردست نرم و لطیف به پارچه میدهد و پارچه حالت ابریشمی پیدا میکند. مشخصاً هزینه تمام شده برای تولید لباسی که از پنبه مرسریزه تهیه شده است، زیاد خواهد بود. برای تولید پارچههای پنبه‌ای روش مقرون به صرفه‌تری هم وجود دارد که در آن پارچه بافته می‌شود و سپس در رنگرزی به رنگ دلخواه در می‌آید. روش هزینه‌برتر این است که نخ پنبه اول رنگ شود و سپس پارچه بافته شود. بنابراین روش‌های تولید پارچههای پنبه‌ای متفاوت است که هر کدام از آنها با هزینه‌های متفاوت، کیفیت‌های متفاوتی را ارائه می‌دهند که این موضوع در کنار کیفیت‌های مختلف پنبه در هزینه تمام شده لباس دوخته شده بسیار مؤثر است.
ویژگی‌های پنبه
پنبه ویژگی‌های شاخصی دارد که باعث شده است در صنعت نساجی بسیاری معروف باشد.
- نرمی: الیاف پنبه به خودی خود بسیار نرم و لطیف است و همین سبب می‌شود پارچههای تولید شده از پنبه هم نرم و لطیف باشد.
- قدرت بالای جذب آب: پارچههای پنبه‌ای قدرت جذب آب بالایی دارد و آن هم به دلیل ساختار مولکولی الیاف پنبه است. این ویژگی سبب شده پارچههای پنبه‌ای در تولید البسه تابستانی بسیار محبوب باشند؛ چراکه الیاف پنبه عرق بدن شما را جذب میکند، هوا از بین الیافش عبور میکند و سبب می‌شود گرما به طور طبیعی از بدنتان خارج شود و شما احساس خنکی کنید. در حالی که الیاف دیگری مثل پلی استر چنین ویژگی ندارد. این ویژگی پنبه طوری است که انگار پنبه نفس می‌کشد. به همین دلیل به پنبه الیاف زنده هم می‌گویند.
- نگهداری بالای رنگ: به دلیل قدرت جذب بالا، پنبه به راحتی رنگ می‌گیرد و به رنگ‌های مختلفی درمی‌آید.
- ضد الکتریسته ساکن: ساختار الیاف پنبه به نوعی است ضد الکتریسته ساکن است.
لباس پنبه‌ای
تولید و کشت پنبه: آیا الیاف پنبه ناپایدار است؟
کشورهای هند، آمریکا، چین ، برزیل و پاکستان به ترتیب بزرگترین تولیدکنندگان پنبه در جهان هستند و ۸۰ درصد پنبه جهان توسط این شش کشور تولید می‌شود. بزرگترین واردکننده پنبه در جهان، کشور چین است.
ایران هم یکی از بهترین پنبه‌های دنیا را کشت و تولید میکند، اما در چند سال اخیر به دلیل بحران آب، کشت پنبه در بسیاری از مناطق ایران ممنوع شده است. کشت پنبه مصرف آب نسبتاً زیادی دارد. هر یک کیلوگرم پنبه ۲۰ هزار لیتر آب مصرف میکند. به همین دلیل بیشتر تولید پنبه در مناطق پر آب انجام می‌شود. می‌توان به صورت میانگین گفت که هر یک عدد تیشرت پنبه‌ای ۲۷۰۰ لیتر آب مصرف میکند و این مقدار آب جزو سرانه مصرف آب «مجازی» افراد است. با توجه به جنس لباسهای مصرفیتان، می‌توانید حدس بزنید لباسهای شما در سال چقدر آب مصرف می‌کنند؟
اگر بخواهیم الیاف پنبه را از لحاظ مصرف آب یا مصرف زیاد سموم و آفت کش‌ها بررسی کنیم پنبه جزو الیاف ناپایدار محسوب می‌شود. اما از طرفی این نوع الیاف قابل بازیافت و از حیث ساختاری قابل تخریب هستند، به این مفهوم که در محیط زیست تجزیه می‌شوند. در صورتی که تجزیه الیافی که از مواد نفتی و پتروشیمی (پلی استر) تهیه شده اند ممکن است هزاران سال به طول بیانجامد. پس از لحاظ بازیافت و زیست تخریب بودن، پنبه جزو الیاف پایدار محسوب می‌شود.
همان طور که گفتیم برای کشب پنبه آب زیادی مصرف می‌شود که این برای محیط زیست نمی‌تواند نکته مثبتی باشد، اما به دلیل طبیعی بودن این الیاف و ویژگی‌های خوبی که ذکر کردیم، بسیار طرفدار دارد. بهترین کاری که می‌توان کرد این است که با نگهداری هرچه بهتر از لباس‌هایمان، به‌ویژه لباسهای پنبه‌ای که موضوع صحبت ما در این مطلب است، سعی کنیم طول عمر لباسهای پنبه‌ای را زیاد کنیم تا کمتر نیاز به خرید آنها داشته باشیم. در ادامه این مطلب به طرز نگهداری لباسهای پنبه‌ای و چگونگی افزایش عمر لباسهای پنبه‌ای می‌پزداریم.
نگهداری از لباسهای پنبه‌ای
اول از همه توجه داشته باشید که پنبه و در نتبجه پارچههای پنبه‌ای انواع و کیفیت‌های مختلفی دارند. هرچقدر پنبه و پارچه پنبه‌ای مرغوب‌تر باشد، کیفیت لباس هم بهتر خواهد بود و در نتیجه دوام بهتری خواهد داشت.
همیشه در نظر داشته باشید که قبل از هر چیز برچسب شستشوی لباس را مطالعه کنید. این اولین اصل برای نگهداری لباس است. اگر لباس شما طرز شستشوی خاصی داشته باشد و یا باید نکته خاصی را در نگهداری آن رعایت کنید، بر روی لیبل یا برچسب شستشوی لباس این موضوع ذکر شده است. همچنین می‌توانید از فروشنده نکات یا دستورالعمل نگهداری و شستشوی لباسی را که می‌خرید جویا شوید.
همان طور که گفتیم الیاف پنبه و اساساً لباسهای پنبه‌ای ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارند.
- تیشرت های نخی در هنگام شستن و خشک شدن مستعد کوچک شدن هستند. به منظور جلوگیری از این امر لباسهای پنبه‌ای را در دمای زیر ۳۰ درجه بشویید. اگر خواستید با دست بشویید، ۲۰ تا ۳۰ دقیقه آن را در آب و صابون خیس کنید. و بعد خوب چنگ بزنید.
- بسیار افراد تصور می کنند صرفاً فرآیند شستشوی لباس اھمیت دارد، درحالی که پھن کردن یا آویزان کردن لباس در دوام لباس اھمیت ویژه ای دارد. پس از شستشوی لباس، آن را به آرامی روی بند رخت صاف کنید. درست پھن کردن لباس در
طول عمر آن نقش بسیار مھمی دارد. اگر لباس را با بی دقتی یا روی ھم یا به صورت مچاله پھن کنید، احتمال دارد لباس از فرم خود خارج شود (مثلاً فرم یقه تغییر کند)، لباس پیچ بخورد یا حتی الیاف آن آسیب ببیند. دلیل این امر ھم این
است که وقتی الیاف پنبه مرطوب باشند، شکل پذیری راختری دارند و ممکن است به راحتی تغییرشکل دھند. - بگذارید لباس به صورت عادی خشک شود. بھتر است لباس را در سایه پھن کنید و از پھن کردن در زیر نور مستقیم خورشید خودداری کنید؛ محصوصاً در ایران که یک کشور کویری با آفتاب تیز است. اشعه خورشید به لباس آسیب می رساند و مقدار و شدت این آسیب به کیفیت الیاف و رنگ‌ھای استفاده شده برای دوخت لباس بستگی دارد. یکی از فاکتورھای مھم در کیفیت لباس و در نھایت قیمت تمام شده «ثبات نوری» است. (ثبات نوری، مقاومت رنگینه به تأثیر انرژی نوری، به ویژه بخش ماوراء بنفش طیف الكترومغناطیسی است)
- چون لباسهای پنبه‌ای معمولاً بیشتر از سایر الیاف چروک می‌شود، احتمالاً زیاد آنها را اتو می‌کنید. البته توجه داشته باشید از اتو کردن بیش از حد لباس‌ها اجتناب کنید، همین کار طول عمر لباستان را کمتر میکند. لباس‌هایی مثل جین و تیشرت اگر به درستی پهن شوند، نیازی به اتوکشیدن ندارند.
- بهتر است که وقتی لباس کاملاً خشک نشده، اتو کنید یا حتما از اتوی بخار یا اسپری آب برای اتوکشی استفاده کنید.
- پس از اینکه لباس تان از تن در آوردید، حتماً آن را به چوب رختی آویزان کنید و اگر رطوبت دارند، تا وقتی خشک نشدند آن را در کمد لباس نگذارید، چراکه بوی بدنتان روی لباس باقی می‌ماند و حتی ممکن است باعث ایجاد باکتری شود. حتی در محیط‌ھای مرطوب (مثل شمال کشور) امکان کپک ھم وجود دارد.
- بهتر است لباسهای تمام پنبه را دو روز پشت سر هم نبپوشید. به الیاف لباس استراحت دهید و آن را در جای خشک نگهداری کنید. عرق بدن به لباس آسیب می‌رساند.
- توجه داشته باشید نوع عرق شما (درصد قلیایی یا اسیدی بودن آنھا) در عمر و رنگ لباس در محل تعریق مؤثر است. این تفاوت در نوع عرق باعث می‌شود محل تعریق در لباس در افراد مختلف (برای یک نوع لباس) شکل متفاوت یا حتی رنگ متفاوتی پیدا کند
